Persbericht 

Ook in 2022 controleerden vrijwilligers van Recht op Lucht een jaar lang nauwgezet de luchtkwaliteit in verschillende Antwerpse street canyons. De resultaten geven een gemengd beeld: de luchtvervuiling daalt in heel wat straten opnieuw licht ten opzichte van 2021 (in de Antwerpse Cassiersstraat en op de Turnhoutsebaan in Deurne zelfs stevig). Maar in meerdere straten is de daling van de afgelopen jaren stilgevallen. En erger nog: sommige street canyons tekenden zelfs opnieuw een stijging van de luchtvervuiling op. Dat is bijzonder zorgwekkend: er werden zelfs overschrijdingen van niet minder dan 4 maal de WHO gezondheidsnorm vastgesteld. In deze context is het volgens Recht op Lucht onaanvaardbaar om grote volumes autoverkeer van de Ring af te wentelen op de woonwijken tijdens de bouw van Oosterweel.

Net als in 2021 werden er buisjes opgehangen die stikstofdioxide (NO2) meten. In 2022 gebeurde dat op 28 plekken in de stad. Deze buisjes hangen vooral op locaties waar (te) weinig ruimte is om een groot vast meetstation te plaatsen, daardoor ontbreken de gegevens uit dit soort straten in de realtime metingen die de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) uitvoert. Door deze buisjes elke vier weken te vervangen kon Recht op Lucht een nauwkeurig jaargemiddelde berekenen. Nieuw zijn onder andere de metingen van de luchtkwaliteit op het Ringfietspad en de Kennedy-fietstunnel. Ook VMM mat op deze manier de luchtkwaliteit in verschillende Antwerpse straten, als aanvulling op hun vaste meetstations.

Jaargemiddelden

“Die jaargemiddelden zijn belangrijk want er bestaat duidelijke wetgeving over en je kan deze makkelijk afzetten tegen de WHO gezondheidsnorm”, aldus Sim Coddé, één van de initiatiefnemers.

De wet zegt dat voor NO2 de jaargemiddelde concentratie onder de 40 µg/m3 moet blijven, terwijl de WHO gezondheidsnorm op 10 µg/m3 ligt. De wettelijke norm moest eigenlijk al in 2010 gehaald worden, het is nu dertien jaar later en deze wordt nog steeds niet overal gehaald. Nog steeds overschrijdt het meetpunt in de Van Maerlantstraat de wettelijke norm. Verschillende van de toen aan Europa beloofde maatregelen, zoals wijkcirculatieplannen, zijn nog steeds niet ingevoerd. Het mag dan ook niet verbazen dat Europa in 2016 een inbreukprocedure startte tegen ons land vanwege de barslechte luchtkwaliteit.

Nieuwe EU normen

In september 2021 heeft de WHO nieuwe advieswaarden voor de luchtkwaliteit uitgebracht, namelijk 10 µg/m3. De advieswaarden zijn flink naar beneden bijgesteld ten opzichte van de advieswaarden uit 2005. De Europese wettelijke normen worden binnenkort ook strenger, als reactie op die aangepaste gezondheidswaarden. Het is tekenend dat we in Antwerpen zelfs de veel soepelere en gedateerde wettelijke normen niet halen.

Slechter dan de ring

Vorig jaar stelde Recht op Lucht vast dat de luchtkwaliteit in 2021 in verschillende onderzochte straten zelfs slechter was dan die op de Antwerpse Ring. Dat blijkt in 2022 onveranderd. Meerdere straten scoren zeer slecht, met name de Provinciestraat, de Turnhoutsebaan in Borgerhout, de Deurnsebaan in Merksem, de Pothoekstraat en de Van Maerlantstraat. Uit de metingen van VMM blijkt dat ook in de Lange Beeldekensstraat, de Tunnelplaats en de Osystraat de lucht heel ongezond is.

Marlies Lenaerts (Recht op Lucht): “De Vlaamse Milieumaatschappij schat dat in Vlaanderen ongeveer twee derde van alle NOx uitgestoten wordt door wegverkeer. Het verschil met de Ring is dat de luchtvervuiling in drukke street canyons, lange smalle straten met hoge bebouwing, langer blijft hangen en minder snel ververst. Daarom zijn de concentraties er hoger.”

Ringfietspad en Kennedy-fietstunnel

Nieuw in 2022 zijn de metingen op het Ringfietspad en de Kennedy-fietstunnel. Het Ringfietspad overschrijdt 3 maal de WHO gezondheidsnorm. In de Kennedy-fietstunnel is het zelfs nog erger, daar werd 35 µg/m3 NO2 gemeten. Opvallend is ook dat net op die locaties verschillende speeltuinen aanwezig zijn. In het kader van de ringparken en De Grote Verbinding worden er nog verschillende nieuwe ingetekend.

Beste luchtkwaliteit in de Klappeistraat, barslecht in de straat ernaast

De beste luchtkwaliteit (22 µg/m3 NO2) werd door Recht op Lucht gemeten in de (niet toevallig) autovrije Klappeistraat in Antwerpen Noord. Dat is opvallend, want VMM meet 36 µg/m3 NO2 in de Lange Beeldekensstraat, die er net naast ligt. Dat is één van de slechtste resultaten van de hele stad. De Lange Beeldekensstraat is een gekende sluiproute. Het toont opnieuw aan dat lokale bronnen (autoverkeer in dit geval) een zéér grote impact hebben op de plaatselijke luchtkwaliteit. Het maakt ook dat maatregelen voor een autoluwere stad, zoals beloofd in het Toekomstverbond, hoognodig en dringend zijn.

Bas de Geus (prof. Université catholique de Louvain): “Het wordt hoog tijd dat het autoverkeer drastisch teruggedrongen wordt zodat onze kinderen in een gezonde omgeving kunnen spelen, onze senioren zonder vrees hun wandeling kunnen maken en fietsers en voetgangers niet telkens uitlaatgassen moeten inademen.”

Oosterweel bypass

Recht op Lucht is daarom ook zeer bezorgd over de plannen van Oosterweel om bij de werken, tot minstens 2030, grote volumes autoverkeer van de Ring af te wentelen op de woonwijken. De verkeerssimulaties in het recente MER (milieueffectrapportage) over de bypass, die tijdelijk naast het viaduct van Merksem gelegd wordt, zijn zonder meer zorgwekkend. In straten zoals de Pothoekstraat zal daardoor naar alle waarschijnlijkheid de wettelijke grenswaarde overschreden worden als deze plannen doorgezet worden zonder milderende maatregelen.

De vergunning moet nog afgeleverd worden. Recht op Lucht diende (net als overheidsdiensten VMM en ANB) een bezwaarschrift in en eist dat milderende maatregelen om het doorgaand (sluip)verkeer uit de wijken te houden alsnog in de plannen opgenomen worden.

Schuldig verzuim

Een “Buurtleefbaarheidsaanpak” om verkeersleefbaarheidsproblemen aan te pakken middels oplossingen zoals onder meer de inrichting van de publieke ruimte, ontharding, aanpak van sluipverkeer en overdreven snelheid, handhaving en geleiding stond nochtans in het bestuursakkoord van de stad, maar is nergens toegepast. Recht op Lucht betreurt dat artikel 10 uit het bestuursakkoord tot nu toe dode letter is gebleven.

De Oosterweelwerken maken de invoering ervan nu extra urgent. Recht op Lucht eist dan ook dat de stad nu de nodige en beloofde maatregelen neemt. Inge Salden (Recht op Lucht): “Dat niet doen zou een bewuste keuze van het bestuur zijn om de Antwerpse bevolking nog extra bloot te stellen aan giftige stoffen in de lucht. Dat is volgens ons schuldig verzuim.”

Jaargemiddelde NO2-concentraties in 2022