Persbericht:  Bestuursakkoord 

2025-2030 mist alle kansen in aanpak van luchtvervuiling, leefbaarheid en verkeersveiligheid” 

Het nieuwe Antwerpse bestuursakkoord 2025-2030, “Allemaal Antwerpenaar”, werd op de persconferentie gepresenteerd als een ambitieus plan voor de toekomst van onze stad. Maar na een grondige lezing blijkt het op cruciale punten vooral een gemiste kans. Voor de luchtkwaliteit, de gezondheid van de inwoners en de leefbaarheid van onze stad worden belangrijke kansen genegeerd of bewust vermeden. Het feit dat mobiliteitskeuzes sterk doorwegen op de leefkwaliteit en klimaatweerbaarheid van Antwerpen, wordt (opnieuw) zwaar onderschat. Recht op Lucht is heel opgelucht dat het roekeloze en overbodige plan voor een verdiepte kaaiweg is weggevallen, maar dat is helaas ongeveer de enige noemenswaardige positieve keuze uit het nieuwe bestuursakkoord. 

Mobiliteitsbeleid: ‘Allemaal Automobilist’ 

Het mobiliteitsbeleid, zoals weerspiegeld in het bestuursakkoord ‘Allemaal Antwerpenaar’ wordt grotendeels een voortzetting van het vorige. Zelfs na tragische incidenten zoals de dood van twee kinderen in de Lange Leemstraat of de jonge vrouw op de Plantin Moretuslei, zet het stadsbestuur enkel in op minimale ingrepen en blijven structurele maatregelen zoals circulatieplannen, snelheidsverlagingen of parkeerbeperkingen afwezig. Dit bestuursakkoord benadrukt het behoud van parkeerplaatsen en een minimale naleving van Europese (milieu)richtlijnen. Investeren in verkeersveiligheid en leefomgeving gebeurt nauwelijks. De prioriteit voor automobilisten ten koste van voetgangers, fietsers en bewoners is een pijnlijk voorbeeld van een visie die compleet achterloopt op de noodzaak aan verandering. 

Men spreekt wel over verkeersveiligheid, maar weigert om het ook over de infrastructuur te hebben. Handhaving zal alles moeten oplossen. De visie op de geplande heraanleg van de Turnhoutsebaan is tekenend: men blijft vasthouden dat deze een ontsluitende functie heeft en dus zogenaamd ‘bestemmingsverkeer’ moet faciliteren. Tegelijk neemt men geen enkele maatregel om doorgaand verkeer onmogelijk te maken. Toelaten om hier ‘s avonds en ‘s nachts opnieuw 50km/u te rijden is gewoon misdadig, te meer omdat uitgerekend op de Turnhoutsebaan evenveel actieve weggebruikers ‘s avonds naar De Roma of de Elisabethzaal gaan dan ‘s ochtends naar de bakker. We citeren hierover ter herinnering even VSV (Vlaamse Stichting Verkeersveiligheid): “Bij een aanrijding met 50 km/u loopt een voetganger ongeveer 3 keer meer risico op zware verwondingen en 6 keer meer risico om te overlijden dan bij 30 km/u.” 

Sim Coddé (Recht op Lucht): “Met dit akkoord komt de modal shift, beloofd in het Toekomstverbond er niet meer. Wie het tegendeel beweert, is ofwel naïef, ofwel ter kwader trouw. Een verderzetting van het huidige beleid, zoals dit weekend triomfantelijk werd verkondigd, is de facto het begraven van het Toekomstverbond.” 

Street Canyons en luchtvervuiling: een dodelijke stilte 

In Antwerpen, waar massaal (sluip)verkeer in vaak smalle straten tussen hoge bebouwing ernstige luchtvervuiling veroorzaakt, blijft het bestuursakkoord oorverdovend stil over de aanpak van zogeheten “street canyons”. Deze hotspots voor fijnstof en (vooral) stikstofdioxide worden in geen enkele paragraaf vermeld, laat staan aangepakt. Dit terwijl de wetenschap keer op keer aantoont dat ze een direct gevaar vormen voor de volksgezondheid. Uit de MER van de Oosterweel-bypass blijkt zelfs dat het sluipverkeer in deze zones sterk zal toenemen, wat de situatie alleen maar verergert. 

Inge Salden (Recht Op Lucht): “Afgelopen week werd de nieuwe EU-regelgeving afgeklopt rond luchtkwaliteit, met fel verstrengde normen. Het lijkt erop dat de Antwerpse onderhandelaars daar niet van op de hoogte zijn. Of ze hebben het bewust genegeerd.” 

Een groen-blauwe stad? Of parkeerplaatsen boven leefruimte? 

Het akkoord erkent het belang van groene en schaduwrijke plekken, verwijzend naar de 3-30-300-regel: elke woning heeft nood aan 3 zichtbare bomen, 30% van de oppervlakte moet bedekt zijn met bladerdek en iedereen moet binnen 300 meter van een groen parkje wonen. Toch kiest men ervoor om parkeerplaatsen op het openbaar domein te behouden zolang de parkeerdruk te hoog blijft. We zijn benieuwd hoe het stadsbestuur beide doelstellingen zal verenigen zonder in te leveren op essentiële vergroening en klimaatadaptatie. Zonder het maken van die keuze is de vergroeningsbelofte weinig geloofwaardig. 

De stad belooft de EU normen rond luchtkwaliteit na te leven. Hoe? Dat blijft een raadsel.

Het goede nieuws? De stad belooft zich aan de wet te houden. Hoe ze dat wil doen, blijft echter een raadsel. De stad zal de LEZ niet verstrengen zoals eerder gepland, noch worden er nieuwe circulatieplannen voorgesteld. Dit terwijl strengere LEZ-maatregelen en een duidelijke reductie van sluipverkeer noodzakelijk zijn om te voldoen aan de aangescherpte Europese regelgeving rond luchtkwaliteit. Meer nog: uit het MER rond de Oosterweel-bypass blijkt dat het sluipverkeer in drukke woonstraten zoals de Pothoekstraat en Borsbeekstraat nog met tientallen procenten zal toenemen. Er is maar één manier om de lokale luchtkwaliteit te verbeteren en dat is het structureel verminderen van het aandeel gemotoriseerd verkeer. Zolang verkeersfilters en parkeerbeperkingen taboe blijven in onze stad zullen veel Antwerpenaars het slachtoffer blijven van slechte luchtkwaliteit. 

Geen ‘goldplating’ meer bij Port of Antwerp-Bruges: een minimale benadering van EU-regelgeving 

Het bestuursakkoord stelt expliciet dat de stad niet zal inzetten op ‘goldplating’ in de haven – oftewel iets verder gaan dan de wettelijke minimumnormen. Dit standpunt getuigt van een gebrek aan ambitie en verantwoordelijkheid, zeker in een tijd waarin steden wereldwijd vooroplopen in de strijd tegen luchtvervuiling en klimaatverandering. Met een minimale naleving van EU-regels wordt de gezondheid van duizenden Antwerpenaren op het spel gezet. 

Ook de stad moet investeren in openbaar vervoer 

Men verwijst in dit akkoord geregeld naar de noodzaak om te investeren in openbaar vervoer, maar schuift geen helder plan naar voren. Men herhaalt vooral eerdere niet ingeloste beloftes en wijst met de vinger naar De Lijn en de Vlaamse overheid. De stad kan hier heel veel zelf doen zoals vrije bus- en trambanen inrichten, lichtenregeling die OV voorrang verlenen, verbetering van de OV-doorstroming aan de hand van circulatiemaatregelen, een minderhinderplan voor de bypass/Oosterweel en voor de te verwachten werken aan de premetrokoker onder de Schelde. Ook kan ze samen met de vervoerregio de plannen uittekenen en daarbij een toekomstgerichte visie naar voor schuiven.

Elektrische luchtvaart om de luchthaven van Deurne te verantwoorden is gebakken lucht van de luchtvaartlobby 

We verwachten een stadsbestuur met échte klimaatambities, dat maatregelen zoals hogere belastingen op kerosine of veelvliegers steunt, in plaats van het Vlaamse beleid kritiekloos te volgen. Urban Air Mobility kan ontwikkeld worden, maar de CO2-uitstoot van de luchtvaart moet drastisch omlaag. Het commerciële vliegverkeer van en naar Deurne stootte in 2022 maar liefst 42.523 ton CO2 uit, exclusief recreatievluchten. Een herbebossing van 160 ha op het vliegveldterrein zou jaarlijks meer dan 1400 ton CO2 kunnen opnemen. 

Korteafstandsvluchten, zoals die naar Londen, moeten vervangen worden door treinen, die al op groene elektriciteit rijden. Vliegtuigen koolstofneutraal maken is voorlopig niet haalbaar; de sector is extreem moeilijk te vergroenen door het hoge energieverbruik en zware batterijen. Prioriteit moet liggen bij essentiële sectoren zoals voedselvoorziening en gezondheidszorg. Voor vervuilende alternatieven, zoals korte vluchten, bestaat een klimaatvriendelijke oplossing: de hogesnelheidstrein. 

Conclusie: de toekomst vraagt ambitie en moed, geen gemakzucht. Recht op Lucht roept het nieuwe stadsbestuur op om het bestuursakkoord op vlak van mobiliteit en klimaat grondig te herzien en ambitieuze maatregelen te nemen voor een gezonde, duurzame en leefbare stad. Dit omvat: 

• Gerichte aanpak van luchtvervuiling in street canyons en strengere normen in de haven. 
• Concrete klimaatmaatregelen zoals vergroening in plaats van parkeerplaatsen.
• Strengere LEZ en circulatieplannen om de gewenste modal shift en luchtkwaliteit overal te bereiken. 
• Een duidelijke roadmap om de nieuwe EU-wetgeving rond luchtkwaliteit te halen.
• Heldere plannen en investeringen in openbaar vervoer, ook vanuit de stad.
• Ondersteuning van de ontwikkeling van Urban Air Mobility en elektrificatie van de vliegsector in Deurne kan enkel op voorwaarde dat de CO2-uitstoot en kerosine-uitstoot jaarlijks halveert, bijvoorbeeld via een ban op korteafstandsvluchten en recreatieve tochtjes. Een park in plaats van een luchthaven zou nog beter zijn. 

De gezondheid en leefkwaliteit van Antwerpenaren mag geen bijzaak zijn. Recht op Lucht zal blijven strijden voor een stad waarin iedereen vrij kan ademhalen.